اهمیت سلامت روان چه‌بسا تأثیر بسیار بالاتری نسبت به تندرستی جسمی بر روی احساس رضایت خاطر ما داشته باشد. در بسیاری مواقع بیماری‌ها و اختلالات روانی می‌توانند روند زندگی ما و اطرافیانمان را به شدت تحت‌تأثیر خود قرار دهند و حتی تبعات و آسیب‌های جسمی و مالی بسیاری به جای بگذارند.
یکی از این موارد اختلالات دو قطبی است که افراد مبتلا به آن می‌توانند روزهای دشواری را بگذرانند و کام خود و اطرافیانشان با علایم و رفتارهای ناشی از آن تلخ شود. اختلال دوقطبی را می‌توان زیر نظر روانشناس و روان‌پزشک کنترل کرد.
اختلالات دوقطبی می‌توانند زمینه ژنتیکی یا محیطی داشته باشند
تعریف اختلالات دوقطبی :
اختلالات دو قطبی را اختلال دوقطبی شیدایی – افسردگی هم می‌نامند. افرادی که به این اختلال دچار می‌شوند در طول زندگی خود نوسانات خلقی شدیدی را تجربه کرده و سه خلق و وضعیت اصلی زیر را برای روزها یا حتی ماه‌ها نشان می‌دهند:
⦁ وضعیت خلقی شیدایی : فرد در این دوره خلقی به طرز افراطی و بی‌دلیل احساس شادمانی، سرخوشی و بی‌قیدوبندی می‌کند. درجه و شدت این وضعیت می‌تواند متفاوت باشد. بسیاری دوره نیمه شیدایی را تجربه کرده و عده‌ای هم به مرحله شیدایی و ازهم‌گسیختگی روانی سوق پیدا می‌کنند.
⦁ وضعیت خلقی افسردگی : وقتی که فردی که دچار این اختلالات است، روزهایی را با حال روحی نامناسب و احساس غم و اندوه بسیار می‌گذراند و زندگی برایش بدون روزنه‌ای از امید و انگیزه است. این شرایط می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت خلقی افسردگی فرد مبتلا به اختلال دوقطبی باشد.
⦁ وضعیت خلقی مختلط : فرد می‌تواند در این وضعیت هم نشانه‌های وضعیت خلقی شیدایی را نشان بدهد و هم دچار علائم وضعیت خلقی افسردگی باشد.
از انواع دسته‌بندی‌های اختلالات دوقطبی بیشتر خواهیم گفت اما پیش از آن بهتر است تا با نشانه‌های شیدایی و افسردگی مربوط به این اختلال آشنا شوید.
علائم مربوط به دوره شیدایی
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی می‌توانند وضعیت‌های نیمه شیدایی و شیدایی را تجربه کنند. در این دوره فرد احساس سرخوشی زیادی داشته و عواقب و آثار کارهایی را که انجام می‌دهد در نظرش ناچیز به نظر می‌رسد. برای همین احتمال انجام کارهایی مانند قمار، تصمیم‌های مالی فکر نشده، استفاده از مشروبات الکلی، رانندگی دیوانه‌وار، اقدام به خودکشی و … در این دوره بیشتر دیده می‌شود. برخی از نشانه‌های مربوط به دوره شیدایی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
⦁ احساس شادمانی و سرخوشی بدون دلیل خاصی
⦁ داشتن ایده‌ها و افکار جدید و هیجان‌انگیز
⦁ سریع فکر کردن و با سرعت صحبت کردن
⦁ عدم تمرکز برای صحبت روی یک موضوع و تغییر زیاد موضوع در حین گفتگو
⦁ تحریک‌پذیری بالا و واکنش شدید به محرک‌ها
⦁ داشتن تصور غیرواقعی از توانایی‌های خود
⦁ داشتن احساس عجیب و غیرمعمولی بودن
⦁ شنیدن صداهایی که دیگران آن‌ها را نمی‌شنوند
⦁ بی‌خوابی و اختلالات خواب
⦁ تمایل جنسی بیش از حد معمول
⦁ ولخرجی و عدم توجه به وضعیت مالی
⦁ بروز احساسات به طرز افراطی
⦁ گرفتن تصمیم‌های بدون فکر و ناگهانی که می‌تواند آثار و آسیب‌های زیادی به دنبال داشته باشد.
⦁ داشتن افکار در مورد خودکشی و عدم ترس از اجرای آن
تجربه دوره‌های شیدایی یا نیمه شیدایی در اختلالات دوقطبی
علائم مربوط به دوره افسردگی
همان‌طور که افراد مبتلا به اختلالات دو قطبی در دوره شیدایی یا نیمه شیدایی علائم بسیاری را می‌توانند بروز دهند، در دوره افسردگی که عموماً پیش از دوره شیدایی به وقوع می‌پیوندد هم دارای علائمی هستند که به چند مورد از آن ها اشاره می‌کنیم:
⦁ داشتن احساس غم و اندوه بسیار زیاد و بدون دلیل خاص که از بین نمی‌رود.
⦁ تمایل به گریه کردن بدون دلیل و داشتن احساس پوچی و بی‌انگیزگی
⦁ تحریک‌پذیری بالا
⦁ تغییر در خواب و تجربه اختلالات خواب
⦁ تغییر در اشتها و کاهش یا افزایش وزن به صورت محسوس
⦁ داشتن احساس خستگی دائمی و نداشتن انرژی برای انجام کارهای روزمره
⦁ داشتن افکار منفی در مورد خود و تجربه احساس گناه و فکر به خودکشی
آشنایی با انواع اختلالات دوقطبی :
اختلالات دو قطبی را بر اساس نشانه‌ها و ویژگی‌هایشان می‌توان دسته‌بندی کرد.
اختلال دوقطبی نوع I
بعد از گذراندن یک دوره افسردگی وقتی که فرد دچار حالت شیدایی می‌شود و علائم آن مانند سرخوشی، بدون فکر اقدام کردن، پرحرفی، اعتمادبه‌نفس کاذب و… را در طی روزهای متمادی نشان می‌دهد و به‌طورکلی حالت غالب وی به صورت شیدایی و در بعضی از مواقع روان‌پریشی و ازهم‌گسیختگی روانی است.
اختلال دوقطبی نوع II
علائم بارز در این حالت یک دوره از افسردگی همراه با یک دوره نیمه شیدایی است که فرد آن‌ها را تجربه می‌کند.
اختلال دوقطبی مختلط
فرد مبتلا هر دو حالت شیدایی و افسردگی را همراه با هم تجربه می‌کند. یعنی به‌عنوان‌مثال فرد می‌تواند افکار نامنظم و پرحرفی را همراه با احساس بی‌انگیزگی و اندوه بروز دهد.
امکان بروز علائم شیدایی و افسردگی همراه باهم
اختلال دوقطبی دوره‌ای یا سیکلوتیمیا
در این وضعیت فرد به صورت دوره‌ای علائم نیمه شیدایی و افسردگی را بروز می‌دهد. علائمی که فرد در این حالت تجربه می‌کند شاید به اندازه حالت اول و دوم نباشد اما به‌هرحال نوعی از اختلالات دو قطبی است که شاید دیرتر هم شناسایی شود و درمان آن تا سال‌ها آغاز نشود.
خطرات و آسیب‌هایی که اختلالات دوقطبی به دنبال دارند
فرد مبتلا به اختلال دوقطبی می‌تواند احساسات و احوالات دشواری را تجربه کند و خود و اطرافیان را دچار مشکلات و آسیب‌های ناخواسته‌ای سازد که برخی از آن‌ها می‌تواند زندگی فرد و دیگران را تحت‌تأثیر قرار دهد. از جمله این آسیب‌ها و خطرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
خطرات جسمی
احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی و همچنین دیابت در این افراد بیشتر است و باید برنامه منظمی برای چکاپ و ورزش داشته باشند. احتمال خودکشی و خودزنی هم می‌تواند در این افراد به طرز ویژه‌ای بالاتر از افراد سالم باشد پس باید با مراجعه به روانشناس و روان‌پزشک و پیروی از تجویز و دستورات آنان ریسک این اتفاقات را کاهش داد.
زیان مالی
تصمیم‌های بی‌فکر و ناگهانی این افراد می‌تواند منجر به زیان مالی به خود و اطرافیانشان شود. برای همین این افراد باید با اندیشیدن تدابیری با مشاوره وکیل خود جلوی اقدامات مالی ناگهانی و زیان‌بار را بگیرند.
خطر رانندگی
رانندگی در حالت شیدایی می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به فرد یا دیگران وارد آورد. برای همین هم باید سعی شود تا حد ممکن افراد از رانندگی با وسایل نقلیه پرهیز به عمل آورند.
بهترین راه درمان اختلالات دوقطبی
برای کاهش نشانه‌ها برای این افراد داروهای تثبیت‌کننده خلق و داروهایی برای کاهش شدت افسردگی تجویز می‌شود. جلسات روان‌درمانی هم یکی دیگر از راه‌های کنترل اختلال دوقطبی است. در کنار این راه‌ها افراد می‌توانند با در پیش گرفتن سبک زندگی سالم، دوری از مواد مخدر و الکل، ورزش‌کردن، محدودکردن مصرف کافئین و … علائم بیماری را کاهش دهند.
مراجعه به روانشناس و روان‌پزشک بهترین راه کنترل اختلالات دوقطبی
سخن پایانی
اختلالات دو قطبی هم مانند بسیاری دیگر از اختلالات می‌تواند منشأ ژنتیکی یا محیطی داشته باشند. برای کنترل این اختلالات باید فرد زیر نظر روانشناس و روان‌پزشک آگاه و متخصص قرار بگیرد .
